مطالب بروز
ترکان سلجوقی در آسیای صغیر

بزرگترین کاروانسراها یا خانه ها به دستور سلطان ساخته می شدند. یکی از برجسته ترین آنها که به روزگار سلطان علاالدین برآورده شد خان سلطان بود بر سر راه قونیه به عسکریه که شهری است در شمال آسیای صغیر. چون پس از سپردن راهی دراز کاروانیان و ستوران به خان  می رسیدند از دروازه ای بزرگ به حیاط می رفتند. در میان حیاط مسجد کوچکی بود بر فراز تپه ای سنگی که به پلکانی به صحن آن راه می جستند، در دو سوی حیاط اتاقهایی برای کاروانیان ساخته بودند که هر اتاق اجاقی داشت.

در هر خان گرمابه ای و کارگاه نعلبندی و انباری برای کالا و علیق بود. اصطبل در ته حیاط در اتاق بزرگ و بالاتر از زمین جای داشت که آخر ها در آن تعبیه کرده بودند. گروهی لازم در هر خان می زیستند که در میان ایشان دسته ای نوازنده بود برای سرگرم داشتن کاروانیان به هنگام شب و احیانا بیدار کردن ایشان در پگاه با آوای طبل و سرنا.

بیشتر این خانها از بزرگ و کوچک بر گرده همین طرح ساخته می شدند که اینکه بعضی از آنها دکانهایی داشتند که سوداگران کالای خود را در آن به فروش می گذاشتند. شیوه معماری این خانها ساده و پرمصالح بوده و تزئین تنها در ساختمان دروازه آنها به کار میرفته است. معماران ترک برای دروازه اهمیتی به سزا قابل بودند و دروازه خان سلطان که امروزه نیز بر پا است مانند ایوانهای مسجدهای ایرانی است.

بر ستونهای دو سوی دروازه خطهای برجسته موازی و مایل        می انداختند و در هر سو یک گل برجسته با نقشهای بسیار ظریف  می ساختند و در درون نیم گنبد بالای مدخل طرحهای گچبری مقرنس پدید می آوردند. این طرحهای مقرنس را بسیاری از معماران اسلامی به کار می بردند. در زمان سلجوقیان این طرحها بسیار ساده بود و از ردیفهایی از طاقهای کمانی کوچک بود که به چشم همچون کندو می نمود. شاید در مسجد جامع یا جمعه اسفهان بتوان شکل کهن و ریشه آن را دید. اگر به خاطر داشته باشید در گوشه های اتاقهای گنبد جنوبی و شمالی آن مسجد طاقهای کمانی کوچکی زده بودند.

ترکان آسیای صغیر در سده یازدهم برابر با قرن پنجم هجری از فرمان سلجوقیان عراق و خراسان سر پیچی کرده و استقلال یافته بودند با این همه معماری و هنر ایشان همچنان وابسته به ایران بود. هنرمندان ایرانی به آسیای صغیر می آمدند و در میان کسانی که به قونیه آمدند تا به سلطان علاالدین خدمت کنند شاید گروهی از کاشی سازان چیره دست کاشان نیز بودند.

بسیاری از پارچه های کاشیهای لعابی به شیوه ایرانی در ویرانه های کاخ سلطان علاالدین در کرانه دریاچه قونیه پیدا شده است. کاشیهای ستاره شکل با تصویر آدمیان بر پشت اسب یا چهارزانو نشسته و همچنین جانوران دیدنی و آنچنانکه خاص هنر سلجوقیان است آراسته شده است. کاشیهای آبی پررنگ و سیاه را در میان کاشیهای ستاره شکل کار می گذاشتند. کاشیهای لعابی بسیار شکننده و برای پوشانیدن سطح وسیع بسیار گران بود. هنگامی که کاشی سازان را برای مسجد قونیه آوردند تا آنجا را با رنگهای درخشان بیارایند، ایشان با قطعات کوچک لعابی موزائیک کار می کردند. 


شنبه ششم 6 1395
(0) نظر
برچسب ها :
X